Биир дойдулаахпыт, норуот маастара А. П. Лопатин кинигэтин биһирэмэ

Муус устар 4 күнүгэр улууспут киинигэр Ытык Күөлгэ «Сарыал» сынньалаҥ киинигэр, биир дойдулаахпыт, норуот маастара Афанасий Петрович Лопатин «Традиционная технология и современные методы изготовления кумысного сосуда Чороон» диэн төрдүс кинигэтин сүрэхтэниитигэр сырыттыбыт.

Бу аҥардас кинигэ эрэ сүрэхтэниитэ буолбакка, сарсыардаттан үс сиринэн маастар кылаастар ыытылланнар дьон бөҕөтө кэлэн үөрэнэн, астына сырытта. МК төһө да харчыга буолбутун да иһин манна оскуола оҕото хото сылдьар эбит, кылаас кылааһынан. Улахан да дьон элбэх киһи дьарыктаммыт. Саамай үчүгэйэ бу маастар кылааска оҥорбут туойтан кытыйаларын, араас бэйэлэрэ айбыт иһиттэрин, керамикаҕа уруһуйдаабыт уруһуйдарын куоракка илдьэн, анал оһоххо буһаран баран төттөрү бэйэлэригэр ыыталлар эбит.

Кинигэҕэ чороон оҥоһуута диэн хаһан,ханна,хайдах баар буолбутуттан саҕалаан, кини туох баар технологиятын, оһуорун, үлэтин барытын толору быһааран, элбэх материалга олоҕуран оҥоһуллубут. Кинигэ нууччалыы тылынан суруллубут, иһиттэр быһаарыылара сахалыы. Онон икки тылынан суруллубут диэххэ сөп. Элбэх хаартыска киирбит. Биһиги «Аартык» кииммит үлэтэ сырдатыллыбыт.
Руслан Габышев диэн музыкальнай инструменнары оҥорор киһи кэлэн, кырыымпаҕа биир бастыҥ оонньооччу бу күн аны ох сааҕа сылгыбыт сиэлин утаҕын хамсатан дьикти музыка тыаһатан барыбытын сөхтөрдө.

Куораттан анаан ааттаан ООО «Чороон ХХl век тэрилтэ директора Софья Трофимовна Попова аҕыс үлэһитин илдьэ кэлэн кыттыыны ылан, маастар кылаастары ыыттылар. Бу аҕыс киһи иһигэр Дэбдиргэлэр күтүөппүт Егор Чээрин, Василий Лопатин бааллар. Вася билигин Дьокуускайга колледжка преподаватель эбит. Олох студеннар олус сөбүлүүллэр, норуот маастардара «былдьаһар» илиитигэр талааннаах мас ууһа, маастара диэн тоһоҕолоон бэлиэтээбиттэрэ истэргэ олус үчүгэй. Уопсайынан өрөспүүбүлүкэҕэ 22 норуот маастара баарыттан үһэ Дэбдиргэ уолаттара эбит.
Узбекистантан кэлэн үлэлии сылдьар Мухиддин Набиев кэлэн туойтан оҥоһукка үөрэттэ. Ярославскай аатынан музей реставратора Василий Протопопов мас иһиттэри хайдах харайары,сууйары кэпсээн элбэҕи саҥаны иһиттибит. Кут сүр оскуолатыттан, республика аҕаларын хамсааһынын чилиэнэ Николай Баишев эмиэ кэлэн санаатын үллэһиннэ. Араас сылларга оҥоһуллубут мас иһиттэр хомуллан, ураты көстүүлээх, сахалыы тыыннаах быыстапка турбутун сэҥээрэ көрдүбүт, ол аттыгар хаартыскаҕа түстүбүт. Биир тылынан эттэххэ, олох ураты, туһалаах кинигэ биһирэмин тэрийбиттэр. Таатта нэһилиэгин баһылыга Егор Павлов «Тааттынскай нэһилиэк сайдыытыгар кылаатын иһин» анал бэлиэни туттарда. Ол кэннэ улууспут тэрилтэлэрэ эҕэрдэ бастыҥын эттилэр.

Биһиги нэһилиэкпититтэн аҕа баһылыкпыт  Егор Алексеевич, бэтэрээн сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Анна Константиновна,А.Ф.Бояров аатынан НАДь директора Оксана Максимовна, модельнай библиотека библиотекара Кристина Алексеевна, «Аартык» киин аатыттан Прокопий Никитич, Вера Петровна,Полина Васильевна, Валентина Прокопьевна буолан сырыттыбыт.

Эҕэрдэ этэр кэммитигэр Андросова О.П. мин эмиэ Игидэйдэр курдук сахалыы тыыннаах киһибин диэн тэҥҥэ таҕыста. Ол кэннэ урукку учууталбыт Алексей Пинигин кэргэнэ суруйааччы Арылы мин икки оҕом Дэбдиргэҕэ төрөөбүтэ диэн эбилиннэ, онтон суруйааччы Силис холбосто. Онон биир улахан хамаанда буолан хааллыбыт.
Бу тэрээһиҥҥэ анаан сахалыы астаах сандалы тардыллыбыт. Мас чороонтон кымыс истибит, мас кытыйаттан саламаат сиэтибит. Өссө хатыҥтан оҥоһуллубут мас тэриэлкэлэргэ аһаатыбыт. Сылдьыбыт киһи барыта олус элбэҕи билэн,көрөн астынан тарҕаста.

Тэрээһини Игнатьева Светлана Семеновна олус үчүгэйдик иилээн-саҕалаан ыытан кыайа тутта.  Биир дойдулаахпыт Афанасий Петрович үлэтин элбэх киһи сыаналыыра ,кинини ытыктыыра бу биир даҕаны тэрээһинтэн көһүннэ.

Александра Жулева-Суһума
«Иэйии» түмсүү салайааччыта.